از فلسفه اسلامی به عنوان تلاشی عقلانی و استدلالی، جهت تبیین رابطه خداوند سبحان با عالم وجود و کشف خطوط کلی و امور جهان­شناسانه عالم، نام برده شده­است. این فلسفه الهی، در حوزه­های گوناگون، تلاش دارد تا با بیانی عقلانی، در رفع شبهات از حریم دین کوشا باشد و انسان­های غربت­زده امروزی را به قرب الهی رهنمون ساخته و موجبات سعادت و رستگاری ایشان را فراهم آورد. در این زمینه به نظر می­رسد هنر معماری متعالی، به عنوان دانشی عقلانی، منطبق با روح و فطرت انسانی و سود جسته از اندیشه­ا­ی الهی، می­تواند وسیله­ای باشد که فلسفه­ی اسلامی را در راه تبیین رابطه­ی خداوند سبحان و انسان غربت­زده امروزی یاری ­کند. از اینرو مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از روش­های تحقیق توصیفی – تحلیلی و تطبیقی و شیوه­های تحقیق مرور متون، منابع و اسناد تصویری و مصاحبه و بهره­گیری از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، به تبیین رابطه میان فلسفه­ی اسلامی و هنر معماری بپردازد و قانونمندی­ها و اندیشه­ی متعالی موجود در ورای این قانونمندی­ها در هنر و معماری متعالی را تبیین نماید. به این منظور مسجد گوهرشاد مشهد و مسجد جامع اصفهان، که از دیرباز برترین بستر تجلی اندیشه­های والای قدسی در قالب صور فیزیکی بوده­اند، تحلیل شده­است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که به ترتیب حرکت از فرش به عرش؛ عدالت؛ تاکید بر مرکزیت؛ احترام به محیط طبیعی؛ وحدت؛ سادگی فضایی و دوری از الحاقات زائد؛ ضرباهنگ و تکرار؛ حس اکتشاف؛ نظم؛ تنوع (تنوع فرم­ها، تنوع گونه­ها، تنوع رنگ­ها، تنوع عملکرد­ها)؛ و ابداع و نوآوری از جمله قانونمندی­هایی هستند که زمینه را برای بیانی نمادین و استعاری از تجلی ساحتی مقدس در تار و پود صوری کالبدی فراهم می­آورند.