در معماری دوران اسلامی ایران، معمار، همیشه سعی کرده است که به نحوی فضای داخلی و خارجی را به طرق مختلف تزئین نماید. تزیین معماری اسلامی از نظر محققین غربی هنر اسلامی و سنت گرایان با بینش اسلامی دو مفهوم جداگانه است. از نظر اسلامی تزیین در هنر و معماری اسلامی امری قدسی است و برای بیان مفاهیم رمزی و قدسی طراحی و ارئه شده است. بررسی نقوش گیاهی (اسلیمی و ختائی) و علل وجودی آن در هنر اسلامی، کاربرد وسیع هندسه و خط در هنر اسلامی و عدم استفاده از نقوش جانداران در فضاهای مذهبی نظر سنت­گرایان را بیشتر مقبول می­کند. شاید بتوان غایت هنر ایرانی را در ساخت و تزیین مساجد دانست. در دوره ایلخانیان مسئله عمده تلفیق و ترکیب اشکال ساختمانی و تزئینی موجود بود. این مقاله تزیینات و نقوش به­کار رفته بناهای دوره ایلخانی را به صورت تطبیقی و با روش کیفی مورد بررسی قرار داده است. اهمیت موضوع تحقیق در آن است که شناخت اصول هندسی و ارتباط آن با زیربنای فلسفی موجب بالارفتن کیفت نقوش و الگوهای به گرفته شده در طرح­ها می­شود. جامعه آماری انتخاب شده در این تحقیق شامل دو بنای شاخص دورۀ ایلخانی است که عبارتند از: 1. گنبد سلطانیه و 2. مسجد کبود تبریز. در دوره ایلخانی نقوش هندسی حالت منظم تری پیدا می­کند و به عنوان یک الگوی تزئینی مهم به شمار می­رود و حتی می­توان گفت که حالت تقدسی بناها با توجه به اسماء متبرکه بناها نسبت به دوره­های پیشین بیشتر می شود. در بررسی طرح های تزئینی به نکات جالب توجهی می رسیم بناها با نقوش متبرک الله، علی، محمد تزیین شده و به کارگیری آنها نیز در نقاط مختلف بنا متناسب با عظمت و اهمیت آنها متفاوت بوده است.